Column Stomaverpleegkundige: de dagelijkse praktijk

Zomaar een werkdag.

Als ik die ochtend in het ziekenhuis binnen loop aan het begin van mijn werkdag realiseer ik me hoe lang ik dit werk al doe en dat het einde in zicht komt! Eind 2023 stop ik met werken, maar gelukkig zijn we inmiddels met een sterk team van 3 stomaverpleegkundigen (Wilma Pellikaan, Carla Groenendijk en ik zelf) én een 4e in opleiding (Leny Hagenaars) zodat de continuïteit van stomazorg gewaarborgd zal blijven na mijn vertrek.

Dat de continuïteit in de stomazorg belangrijk is merk ik ook die ochtend weer.

Een ongeplande controle

Ik word gebeld door een afdeling dagbehandeling waar mevrouw van Dort is voor een vaatonderzoek. De verpleegkundige van deze afdeling vraagt of ik die ochtend nog kan komen. Mw. heeft lekkage van haar urinestoma. Ze heeft geen schoon opvangzakje bij zich, maar de verpleegkundige belt ook omdat zij vindt dat de huid er niet goed uit ziet.

Voordat ik naar de afdeling loop heb ik eerst de gegevens van mevrouw van Dort opgezocht. Ze heeft in 2012 een urinestoma gekregen (Bricker) in verband met het blaaspijnsyndroom. De eerste jaren na de operatie is mw. nog bij ons geweest voor controles maar haar laatste controle was maart 2017; dat is toch wel lang geleden.

Huidprobleem?

Door de boodschap van de verpleegkundige van de afdeling ben ik benieuwd hoe de huid er uit ziet. Nou, ze had gelijk dat het niet goed was: ik zie een rode, geïrriteerde huid en een stoma met onrustige bloedende rand. Maar wat daarbij ook opvalt is dat de huid enorm dun is. Zo dun dat de vaattekening in de huid zichtbaar is. Ik zie dunne vaatjes door de huid heen onder de hele huidplaat.

In het gesprek met mw. van Dort kom ik gelukkig al snel achter de oorzaak. Zij heeft jaren geleden zalf voorgeschreven gekregen namelijk Topicorte (corticosteroïdenzalf). Dit is ze altijd blijven gebruiken, het is altijd op een herhaling verstrekt door de apotheek. Ik kom er niet achter wie dit ooit heeft voorgeschreven en waarom.

Mw. van Dort is een dame van 78 jaar, ze woont zelfstandig en verzorgt haar stoma ook nog steeds zelf. Ze heeft dus al jarenlang haar eigen manier ontwikkeld voor de verzorging van de stoma.

Als ik verder de situatie in kaart breng zie ik dat zij een eendelig zacht convex systeem gebruikt. Zij knipt de opening van de huidplaat altijd zelf op maat, maar helaas is de opening te klein. Hierdoor heeft mw. telkens lekkage en een bloedend stomaslijmvlies aan de randen. En daarbij vertelt ze dat ze bij iedere wisseling van het zakje (dagelijks) de Topicorte gebruikt, omdat ze ervaart dat de huidplaat dan beter plakt (!?). Verder zie ik aan 1 zijde een lichte zwelling door een parastomale hernia.

Daarom adviseer ik mw. op dit moment een ander systeem wat beter meevormt met de zwelling en natuurlijk maak ik een grotere mal voor haar. Verder leg ik nadrukkelijk uit hoe slecht het langdurig gebruik van de Topicorte is. En mijn zeer dringende advies om dit niet meer te gebruiken. Mw. heeft geluk gehad dat de afdelingsverpleegkundige ons gebeld heeft waardoor nog ernstiger huidbeschadiging op de lange termijn is voorkomen. In verband met de wijzigingen en de conditie van de huid maak ik een vervolgafspraak op de stomapolikliniek met mw.

Follow-up na complicatie

2 weken later en 4 weken daarna zien we mw. terug bij ons op de poli. Tot onze verrassing herstelt de huid relatief snel.  Doordat mw. nu de opening op de juiste maat knipt heeft ze geen lekkages meer en hierdoor is de huid al minder rood en lijkt de conditie verbeterd. We geven mw. ter bescherming van de huid een barrièrecrème en leggen het gebruik uit.

Een maand later heb ik tussendoor telefonisch contact opgenomen met mw. Ze vertelt dat de huid verder herstelt en er goed uit ziet. Direct rondom de stoma is de huid lichtroze maar verder helemaal gaaf.

Ze vindt het gebruik van de barrièrecrème niet prettig; ze ervaart dat het heel lang duurt voor dat het “droog” is en dan dus niet kan plakken en de urine telkens alweer loopt. Ze gebruikt daarom, tot mijn schrik, toch nog weer 1 keer per 2 à 3 weken de Topicorte!

Ik heb opnieuw uitgelegd dat ze dit echt niet moet doen. Binnenkort komt ze nog eens bij ons op de poli, ik beloof mw. dat we dan een andere huidbeschermer zullen geven die sneller droogt, zoals een barrièrespray.

Follow-up lange termijn, het kan bij ons in het ziekenhuis!

Opvallend is dat mw. van Dort geen contact heeft opgenomen bij de lekkages. Soms denken stomadragers dat “het erbij hoort” of “dat de controles niet meer kunnen”.

Met een eenvoudige interventie van onze kant (nieuwe mal maken en opnieuw informatie over juiste huidverzorging bij de stoma) heeft mw. geen lekkage en geen bloedend stoma meer! En niet te vergeten: het voorkómen van een nog ernstiger huidbeschadiging.

Met mw. van Dort spreek ik af dat ze nu toch wel weer jaarlijks op controle komt. Dit kan ik met een gerust hart bespreken omdat ik weet dat mijn collega’s de continuïteit van de stomazorg in ons ziekenhuis kunnen waarborgen.

Leerpunt is dat je bij follow-up controles op langere termijn misschien wel andere vragen moet stellen dan in de eerste jaren. Checken hoe de stoma én huidverzorging thuis nu echt uitgevoerd wordt blijkt een belangrijk bespreekpunt te zijn.

De situatie van mw. van Dort is een goede illustratie waarom ook op langere termijn een jaarlijkse controle zo waardevol is. Samen zorgen we ervoor dat de stomadragers zo weinig mogelijk huid- en stomaproblemen hebben waardoor de kwaliteit van leven zo optimaal mogelijk kan zijn.

Annette van Duijvendijk - Stomaverpleegkundige Albert Schweitzer Ziekenhuis

[tekst: Jolanda Smelt]